Ji sala 2007an û vir ve rewşa Kurdên Kazakistanê bi bûyereke “Sûc “ ve hat gûhartin. Ew bûyera “Sûc”despêkê de wêk drama ji aliyê dewleta tirk û kazaxan ve hat nivîsandin û bi wê lezê jî kete praktikê. Ev bûyer bû sebeba trajediyeke mezin a kurdên Kazaxistanê. Bi alîkariya hêzên merivên dewletê (polîs û amon) miletê kazax wêk gûrê har û birçi êrîşî malên Kurdann kirin. Kazaxa hemberi Kurdann xwê wisa bi hêz û lez kiribûn, çawa bêji hemberî dewleteke wêk Çînê şerekî giran didin destpekirin . Ji Bajarê Kazakistanê Qizilorda yê 1500 siwar bi hesp û bi sîlahan ve ji gund diqetin û ber bi herêma bûyer lê bûye ve dikevine rê. Rê pir direj e, 450 km ji Qizilordayê heya bajare Cimkentê ku kurd bi fasizmere rû bi rû mabûn. Dewleta kazaxa 1500 siyar bi hespanva, bi zoreke mezinva dan sekinandin û sûnve vegerandin. Beri bûyere,li bajare Cimkende û gundên ku giredayi wêne,gelek afis hetibûn daliqandin.Afis bi vi rengi bûn “Attan jastar”(“Rabin serhildane”).Rezila cawa beji Cine li ser wan amedekariya serhildane kiriye û wan ji henber ve yeke afis daliqandine ku serhildane bidin destbekirin . Kurd ji wê trajediya ku wê pêk bihata ,bêxeber bûn. Kurdên ku li gundê Maltabase jiyane ,qise dikin ;” Roja ku polîs nava gund de zededibûn û givak wê parastina Kurdan bikin ,femdari bû ,ku wê êrîşî malên Kurdan bikin”. Hema wê rojê jî malên Kurdan dahatin talankirin û şewitandin. Talanên baş hemû polîsan ji xwê ra dibirin. Sal 2007 .Bajar Cimkend,nehiya Tolebinskiy,gund Maltabas.Erebek tijî polîs çûne gundê Maltabas, rêya wan li ber maleke kazax re derbaz bûne, ew disekinin.Polîs bi jina malê re hevditin dikin û hejmareke mezin pere gilî didin ku bidin wê jinê .Ji ber vê yekê jî polîs “Sûc” e xwee befem, qirêj û bêşeref datînin pêşberi wê jinê . Jina kazax di nava vi “Sûci” de,bi wan re dibe yek. Ev ”Sûc” a wiha ye ; lazim e ew jina kazax deste kurê xweî 4 salî bigire,di nava gund de bireve, bike hay _ hewar û wisa bêje: ”Felan xortê Kurd, destdirêjiya zaroka min a 4 salî kiriye”. Ev bûyera rezîl ku ji aliyê dewletê va hatibû amedekirin pêk tê. Hemû kazaxên Maltabasê radibine ser lingan. Xeber zû digihije gundên der û doran. Kazaxên li wan gundan ji xwe zû digihinin gundê Maltabasê û êrîşa hovane ya li ser Kurdan dest pê dike. Hejmara kazaxa bi hezaran bû. Kurd mabûn nava bêparastin û êrîşeke hovane de .Tu avantaj nibûn ku Kurd xwe biparêzin .Gundê der û doran hemû, gundên kazaxan bûn .Kurdan mal û milkên xwe hiştin, berê xwe dane çol, best û bereka çeman ku jiyana xwe xelas bikin. Di wê êrîşa fasist de gelek Kurd bi giranî hatin birindarkirin. Jin, mêr, qîz, bûk, mezin, zarok mêze nedikirin û li hemuyan didan. Malbateke Kurd pera nagihine ku birevin ,xwe goma heywane xwede vediserin Kazax bi wan dihesin û li ber cave xwêdane malên destdirejaya bûk û qize wi dikin ,û di nava kece wide yek 7 salibûye.Xwêdiye malên nikare ve benamûsiye rabike û bi dardakirineve dawiye li jiyana xwe tine. Gelek jinen Kurd bi destdirejayeve rû bi rû man .Ji ber seref û namûse ,Kurd be deng man û hemû bûyer vesartin.Malên hemû Kurdann hatin talankirin :bi torbanve ar, qend ,birinc,penir ,qeli ,rûn, hingiv ,gûz û t.din hatin talankirin .Cawa beji kazax li Efiopiya niskeva rasti xwarine hatibûn,yani wêsa êrîşî talane Kurdan kiribûn .Heyvan li ber dere Kurdann ne man .Mobiliyaye mala hebû hatin talankrin ,yen mayi ji skestandin.Came malan hemû hatin skestandin û dûre gelek mal,û loden giha hatin sewitandin.Kurd pêrîşanbûn. Geleka malên xwe histin ,revine axa Rûsiya.Yen mayi ji nikaribûn malên xwe bifrosin ku derbikevin .Kazaxa nedihistin ku tû kes malên Kurdan bikirin .Digotin be pere ji mere behelin û derkevin .Geleka wêsa kirin.Malên xwe histin û jiyana xwe ji deste kera (biborinin) xelazkirin .Ji wi gundi Kurd neman, derketin û cûne bajare Tanbove (Rûsya). Pisti ve tpajediya ku kazaxa bi Kurdan dane jiyankirin ,femdaribû ku mesele ne ya “sexsiye” bû sebebe”trajediya milete Kurd”Milete Kurd ketibû bin tehdid û mirenede .Ewlekari û parastina Kurdan nebû. Ji ve politikaye xeravtir dûnyayede politika nine .Kinge miletek bin tehlikedabe ,femdariye ku parastina insane wi ji nine û bi mirin û tehdidanra rû bi rû dimine .Ewlekariya jiyana sexseki ku ji wi miletiye namine ……Yani her sehet ,her deyqe ,li vir naha dikari bey kustin –ne wêxt beliye ,ne ji parastin heya. Ciqasi dicû fasizma kazaxa li henberi Kurdan zededibû. Nehiya Baydibek ,gund Borolday.Li vi gundi ji êrîşî ser Kurdann kirin .Came mala hetin skestandin û ji dûrave agir havitin mala ,mal hatin sewitandin .Heywane Kurdan hatin talankirin û lodewane giha hatin sewitandin .Li vi gundi ji dest direji namûsa Kurdan kirin.Ji ber ve fasizme , beheqsizi û careseriye ,2 jine Kurd xwe davejine nava lode giha ku disewitin ,wan ji nava agir derdixin.Li vir ji ,Kurdan seva xatire seref û namûse ,ji serma hemû pecinandin, ku kes pe hehese ci li sere wan hate kirin. Ew fasizma “Hitlerizme “bi deste merive dewleteva dahatin mesandin û tirajediya li ser kele Kurd ciqasi dicû kur û zedetirdibû.Navbera Kurd û kazaxande krizisa “miletiye” cebibû û sebebe wê ji dewleta kazaxanbû. Nehiya Qizil,gund Jilandi. Li wi gundi ji Malên Kurdan hatin wêrankirin .Gelek xorten Kurdan hatin dizin û ledan .Polîse qazaxan Kurd tehdid kirin ,gotin :”Gerek pojnemavan û TV ve bûyere nehesin.Ku hûn basine agahdar bikin , eme mer û xorte cûhan bûkujin”.Ji tirsa tû kes ji malên xwe dernediketin .Seva Kurdan jiyan hatibû xitimandin.Hemiya :kar ,mekteb ,ûniversitet berdan ,ti û birci malên xweda rûnistin .Bere Kurdan dabûne ciya.Kurd ji nava pecareseriyede , ji xwere re digeriyan ,cawa ji gund birevin. Kazax ereba syardibûn ,bisilahava diketine nava gund ,kedere malên Kurdanbûn ,Mal dahatin gûle –barankirin. Kazaxa rûye xwe û lase xwe qest birindardikirin û dicûn polîsre skyat dikirin ku Kurdan li wan daye .Ev kar û û fikiren qirec ,hemû ya polîsan bû û wan esker ,polîs , amon tiji gund dikirin fermana Kurdan dikirin. Sal 2007.Bajar Cimkent,nehiya Sayram ,gund Qûtars. Li vi gundi ji kelek Kurdan ledan xwêr .Disa mal û lode giha hatin sewitandin .Bi heywa û mobiliya bigire ,hemû hat talankirin. Kazax û polîsan tema xwêrin û talane Kurdan hildabûn.Heqe parastina civak û mirovan nemabû . Dile kazaxa ci bixastana li sere Kurdan dikirin. Sal 2009 Bajar Cimkend , nehiya Sayramskiy,gund Qûtaris. Kurdênk bi nave Semend ,kure wi tez ê ji eskeriye dizvire malên . Cinare wi kazax gazi mala xwe mevandari dike .Dûre dibêje xort Kurd ;”Banyoya min wêsa xwêse ,ka bikeve banyo bike “ Xorte Kurd dikeve banyo û destbi banyoya xwe kirine,xwêdane malên (kazax) kure xwei 10 Sali cile wi ji le derdixe û dike bal xorte Kurdi ku banyo diek ,û deri liser wande kilitdike.Dûra dikeve nava gund ,dike hay-hawar,dibêje :”Milet bicivin li mala min!.......Cinaremini Kurd nava malaminde ,xwêji banyoya minde , destdrejaya kuremin dike!............Li ciye bûyere tiji kazax û polîs divin .Xorte Kurd vi sûci qebûlnake ,le kesek ji nine ku li wi gohdar bike.Fasist xorte Kurd davejine girtigehe .Cave kazax mal û milke Kurd de bû .Wê xorti wêsa ledan ji deste polesan xwaribû, ku ne dahat nazkirin , ne dikaribû biaxive û ne ji dikaribû bimese.Ji Kurdên bi nave Semend ,5000$ û xaniye wi hat xwêstin ,ku kure wi serbest berdin.Semend pere û xaniye xwe da,kure xwe ji deste cavbirci û barbaren fasist xelazkir. Sal 2011 Jineke kazax, ji cinara xwe Kurd ,kundir dixwaze .Jina Kurd dibêje kure xwe bişîne ,ez ê jêre bidim. Kazax kure xwe disine .Kure wê rede rasti zaroke hevale xwe te bi wanre dikeve liyztoke û kundir ji bir dike, û dûre dereng zivirine malên . Dayka wi ji wi dipirse:”Kani kundir?Dibêje ji minre nedan.ji hersa cima jina Kurd ji wêre kundir nesandiye ,ew teste kure xwe digire û dikeve kuce dixe qarin û qûjin ,ku destdirejayi li kure wê kirine.Le bele ,ve care hinek rehma XWÊDE dikeve dile hinek kazaxan û henberi ve bûyere derdikevin.Kurd ji wê bele xlazdivin. Nehiya Ordabasi,gund Kok-Tobe Kazaxa êrîş birine ser Kurdan ,gelek kes hatin birindarkirin .Malên Kurdan hatin sewitandin û talankirin .li vi gundi ji dest direji namûsa Kurdan kirin .Der û dor dûjmina zeft kiribûn .Wêke her car tene dosteki Kurdan mabû “ Xwêza”,Kurdan disa berexwe dane col û besta , ku jiyana xwe xelazbikin.Li vi gundi ji ,seva seref û namûse ,Kurdan bûyer vesart ,ku kes ek pe nehesin. Ji Kurdênre digotin “ji mere Qeli û beza hûrnekiri sorbikin û binin. Ber dere Kurdan heywan neman .Kurd bi xwe nava feqiri û belengaziye de jiyan dikirin .Bi heywan xwêdikireneva malbate xwe xwayi dikirin.Naha ew ji idi nemaye .Nane wan seve nine ku bûxûn.Kazaxa ci ji Kurdan dixastin Kurdan her tist pek dahani n.Hebûna xwe hemi didan ku parastina malbate xwe bikin. Gundê Aqaris Mal û lode giha hatin sewitandin.Li vi gundi ji kazaxeki ku dewlemende gundê ,pesibiriya cûhana dike ,wan tehdid dike û dide ledane .ji wan bi hezarava dolar dixwêze ,ku pere xwedina kure xwe girebide. Sal 2011 .Jineke pir rûs te kustin û lase wê davejine mala malbateke Kurd û dûre fasit disa radibine ser linga. Li gelek gundan ,Kurdan malên xwe bardikirin ku birevin ,hemi mal bi mobiliyava û bi tirava dahatin sewitandin .Kijan Kurdi ku mala xwe difirot ,evare nava erde wande “eroin “ vedisartin .Sve zû bi polîs ,amon û kûçikê bineva ser malên Kurd de digirtin û hebûna wan ji deste wan derdixistin.Kurd be sitar û bi hesir û giri ji gundê xwe derdiketin .

Amîda Kurd - Qazaxistan